Poradnia neurologiczna – choroba Alzheimera, Parkinsona i inne choroby zwyrodnieniowe mózgu

Nasz zespół zajmuje się leczeniem pacjentów z chorobami zwyrodnieniowymi mózgu, takimi jak:

  • choroby otępienne (choroba Alzheimera, zwyrodnienie czołowo-skroniowe w tym choroba Picka, otępienie semantyczne, postępująca afazja bez fluencji mowy, otępienie korowo-podstawne),
  • choroba Parkinsona (w tym prowadzenie chorych po zabiegu głębokiej stymulacji mózgu deep brain stimulation – DBS ),
  • choroba Huntingtona,
  • ataksja rdzeniowo-móżdżkowa,
  • stwardnienie boczne zanikowe,
  • oraz pacjentów dotkniętych innymi, rzadkimi chorobami układu nerwowego.

Poradnia zapewnia fachową pomoc psychologiczną, psychiatryczną i neurologiczną w leczeniu powikłań chorób mózgu jakimi są zaburzenia zachowania.
Realizujemy wizyty domowe z różnych specjalizacji dla tych pacjentów, którzy sami nie są zdolni przyjechać do naszej poradni.

Na czym polega badanie neurologiczne

Badanie neurologiczne pozostaje najważniejszą metodą diagnostyczną w neurologii (nadal i pomimo bardzo dobrze rozwiniętych obecnie badań pomocniczych tj. badań laboratoryjnych, radiologicznych (tomografia, rezonans) czy elektrofizjologicznych (EMG, EEG, VEP)..

W skład badania neurologicznego wchodzi badanie podmiotowe czyli wywiad (nt. rodzaju dolegliwości, stopnia nasilenia, dynamiki ich narastania, czasu trwania, czynników wywołujących, chorób przebytych i współistniejących ) oraz badanie fizykalne (przedmiotowe).

Badanie fizykalne polega na ogólnej ocenie stopnia świadomości, wyglądu, zachowania oraz dokładnej ocenie poszczególnych układów ciała (tj. układ piramidowy, układ pozapiramidowy, móżdżkowy, czuciowy, mięśniowy, autonomiczny) i stwierdzeniu ewentualnych odchyleń od stanu prawidłowego. Nieprawidłowe objawy łączą się zwykle w zespoły, charakterystyczne dla określonych chorób.

Rodzaj objawów i dobrze przeprowadzone badanie neurologiczne określa miejsce uszkodzenia układu nerwowego i pozwala na określenie możliwej przyczyny objawów: organiczna (zapalna, naczyniowa, urazowa, zwyrodnieniowa, toksyczna, nowotworowa) lub czynnościowa.

Co to jest choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera to choroba zwyrodnieniową mózgu, charakteryzująca się postępującymi zaburzeniami pamięci początkowo PAMIĘCI ŚWIEŻEJ (in. krótkoterminowej), do których stopniowo dołączają się zaburzenia innych funkcji poznawczych, zaburzenia nastroju i zachowania.

Z nasileniem objawów poznawczych chorzy tracą stopniowo swoją niezależność w zakresie wszystkich aspektów samodzielnego funkcjonowania, stając się coraz bardziej zależnymi od opiekuna.

Jakie są przyczyny choroby Alzheimera

Przyczyna choroby Alzheimera nie jest znana. Wśród czynników ryzyka wymienia się czynniki genetyczne i środowiskowe.

W 2-3 % wszystkich przypadków ma charakter rodzinny, występuje wtedy zwykle przed 65 rokiem życia (najczęściej około 40-50 rż) i wiąże się z mutacją w jednym z 3 tzw. genów sprawczych: gen dla białka prekursorowego amyloidu (APP) (na chromosomie 21), gen dla preseniliny 1 (na chromosomie 14) lub w genie dla preseniliny 2 (na chromosomie 1). Każdy kto nosi mutacje w 1 z w/w genów zachoruje.

W pozostałych przypadkach choroba ma charakter sporadyczny, o jej rozwoju decydują zarówno czynniki środowiskowe jak i genetyczne. Środowiskowe czynniki ryzyka to: starszy wiek, płeć żeńską, niski poziom wykształcenia, mało wymagająca umysłowo praca zawodowa, ubogie życie towarzyskie w starszym wieku oraz niska aktywność fizyczna. Naczyniowe czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, otyłość, podwyższony cholesterol lub homocysteina (na stężenie której wpływ ma witamina B12, B6, kwas foliowy) są czynnikami które zwiększają ryzyko choroby Alzheimera tak samo jak ryzyko otępienia naczyniopochodnego. Wśród czynników ryzyka wymienia się również czynniki zapalne (np. podwyższony poziom białka C-reaktywnego w surowicy), toksyczne (ekspozycja na metale ciężkie), infekcyjne (zakażenia wirusem opryszczki, zmniejszenie odporności immunologicznej związanej z wiekiem na błonicę) czy przebyty uraz głowy.

Jakie są objawy choroby Alzheimera

Objawy choroby zależą od etapu choroby. Umownie, proces chorobowy zwykle dzieli się na następujące etapy: początkowy, umiarkowany i zaawansowany. Przejście pomiędzy kolejnymi etapami jest zwykle płynne i niezauważalne.

Etap początkowy najczęściej pozostaje niezauważony. U wielu pacjentów narastające zaburzenia pamięci przez wiele lat mogą nie powodować upośledzenia normalnej, codziennej aktywności życiowej w pracy lub w domu a tym samym nie spełniają kryteriów rozpoznania otępienia. Na tym etapie rozpoznaje się tzw. łagodne zaburzenia poznawcze. Ryzyko rozwoju choroby Alzheimera u osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi ocenia się na około 5% na rok. Jednak u części osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi przez wiele lat zaburzenia funkcji poznawczych nie ulegają nasileniu, dlatego rozpoznania łagodnych zaburzeń poznawczych nie można traktować jako wstępnej fazy choroby Alzheimera a jedynie jako stan zwiększonego ryzyka rozwoju tej choroby.

Na początkowym etapie choroby główny objaw to zaburzenia pamięci krótkotrwałej (przechowującej niewielkie ilości informacji przez krótki czas zanim przejdą one do magazynu pamięci długoterminowej) i trudności z uczeniem się nowego materiału. Powoli dołączają się zaburzenia dotyczące orientacji w czasie (trudności z zapamiętaniem daty, miesiąca roku), wysławianiem się (początkowo mające charakter zapominania odpowiedniego słowa w czasie rozmowy). Często pojawia się apatia i przygnębienie, zmniejszenie zainteresowań, osłabienie kontroli emocjonalnej.

W stadium umiarkowanym nasilają się zaburzenia pamięci, które dotyczą już nie tylko niezdolności do zapamiętywania bieżących wydarzeń, ale w coraz większym stopniu pamięci zdarzeń z coraz dalszej przeszłości. Narastają trudności komunikowania się z otoczeniem (mówienia i rozumienia mowy). Narastają zaburzenia zachowania tj. niepokój, błądzenie, nagłe wybuchy złości, agresja słowna, fizyczna, powtarzanie tych samych sekwencji ruchowych np. pakowanie się. Mogą wystąpić urojenia, omamy słuchowe lub wzrokowe. Pojawiają się trudności z rozpoznawaniem dalszych członków rodziny, szczególnie jeżeli nie ma z nimi regularnego i częstego kontaktu. Często występuje nadmierny apetyt, a nawet żarłoczność, ssanie, gryzienie, żucie różnych przedmiotów, niekoniecznie jadalnych. Często dochodzi do zaburzenia prawidłowego rytmu sen-czuwanie, kiedy chory większą część dnia przesypia, wykazując zwiększoną aktywność wieczorno-nocną. Na tym etapie chory wymaga pomocy podczas ubierania się, jedzenia posiłków, utrzymania higieny.

W ostatnim stadium choroby dołączają się zaburzenia ruchowe (pozapiramodowe, parkinsonowskie) tj. zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie jak również nietrzymanie moczu, stolca. Tryb życia staje się coraz bardziej siedzący stopniowo przechodząc w trwałe pozostawanie w łóżku w terminalnej fazie choroby. Chory traci możliwość komunikacji z otoczeniem, kontroli nad własnym ciałem, nie rozpoznaje osób najbliższych, swojego odbicia w lustrze. Wymaga zabezpieczenia wszystkich czynności sanitarno-higienicznych (karmienie, mycie, przewijanie).

Jakie badania diagnostyczne wykonać w chorobie Alzheimera

Największą wartość diagnostyczną, szczególnie na początku choroby ma badanie neuropsychologiczne które odpowiada na pytanie czy jest otępienie czy nie (pozwala odróżnić otępienie od łagodnych zaburzeń poznawcze, zaburzeń pamięci związanych z wiekiem, zaburzeń depresyjnych), jaka jest prawdopodobna etiologia zaburzeń (naczyniowa/zwyrodnieniowa) oraz jaki jest profil zaburzeń poznawczych (np. odpowiada tym stwierdzanych w chorobie Alzheimera lub innych). Badanie polega na dokładnej ocenie poszczególnych funkcji poznawczych (pamięci, mowy, orientacji, uwagi, koncentracji, liczenia, pisania, czytania, zdolności wzrokowo-przestrzennych, planowania, abstrakcyjnego myślenia itd.). Żeby badanie to odpowiedziało na powyższe pytanie warunkiem koniecznym jest to by wykonane było przez doświadczonego neuropsychologa.

Neuroobrazowanie strukturalne mózgu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), służy przede wszystkim wykluczeniu innych przyczyn otępienia, takich jak guz mózgu, krwiak podtwardówkowy, wodogłowie, zmiany naczyniowe np. przebyty udar, leukoarajoza.

Stosuje się również neuroobrazowanie czynnościowe (czynnościowy rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa pojedynczego fotonu) które pozwalają na ocenę pracy poszczególnych rejonów mózgu. Metody te nie są stosowane rutynowo, ale są pomocne w różnicowaniu choroby Alzheimera z zespołami otępiennymi o inne etiologii. W niektórych ośrodkach wykonuje się nakłucie lędźwiowe i pobiera płyn mózgowo-rdzeniowy w celu oznaczenia poziomu białka amyloidu i białka tau.

Kto i kiedy powinien zgłosić się do lekarza

Każda osoba po 65 roku życia, która zauważa u siebie znaczne obniżenie zdolności poznawczych, przede wszystkim pamięci. Szczególną obawę powinny budzić narastające trudności w zapamiętywania nowych, ważnych informacji i/lub trudności w wypowiadaniu się, szczególnie jeżeli objawy te nie pojawiają się tylko w sytuacjach stresowych.

Szczególną czujność powinny wykazać osoby u których w rodzinie występowały przypadki zespołu otępiennego, niekoniecznie choroby Alzheimera.

Pacjentów z rozpoznanym już zespołem otępiennym i będących w trakcie leczenia do kolejnej wizyty u lekarza specjalisty powinno skłonić pojawienie się nowych objawów (szczególnie jeżeli dotyczą zachowania) lub szybki postęp choroby.

Alzheimer – leczy neurolog, geriatra czy psychiatra ?

Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, dotyczącą zwykle osób starszych i przebiegającą zazwyczaj z zaburzeniami zachowania, w tym tak uciążliwymi jak agresja, halucynacje i urojenia. W związku z tym, chorobą tą może się zajmować zarówno neurolog, jak i geriatra czy psychiatra. Zależy to od specjalizacji danego lekarza, oraz ilości czasu, jaki poświęcił na zdobycie wiedzy teoretycznej o tym schorzeniu – i od praktycznego doświadczenia w leczeniu.

W Geromedzie leczeniem choroby Alzheimera zajmuje się dr hab. Aleksandra Klimkowicz-Mrowiec, która jest zarówno neurologiem jak i neuropsychologiem, a tematyką leczenia zajmuje się zarówno teoretycznie [tu link do strony AK-M na neurologkrakow.pl] jak i praktycznie od 20 lat.

Jak się leczy chorobę Alzheimera

Leczenie zaburzeń zachowania – leczenie niefarmakologiczne

W celu poprawy stanu poznawczego i spowolnienia klinicznych objawów choroby zaleca się oprócz leczenia farmakologicznego oddziaływanie psychologiczne: terapię kognitywną (trening pamięci, orientacja w rzeczywistości), reminiscencyjną (wywoływanie wspomnień przy użyciu odpowiednich bodźców stymulujących np. fotografii, listów, pamiątek), zajęciową (utrwalanie umiejętności jeszcze posiadanych przez chorego, odtwarzanie tych które zostały niedawno utracone), środowiskową (stworzenie bezpiecznego i przyjaznego otoczenia choremu).

W leczeniu zaburzeń zachowanie w pierwszej kolejności wskazane jest zastosowanie postępowania niefarmakologicznego. Opiekun, którego Podopieczny popełnia błędy nie powinien cały czas mu ich wytykać. W wielu codziennych sytuacjach lepiej jest przemilczeć różne nieprawdziwe, czy nawet krzywdzące słowa Pacjenta, niż wchodzić z Nim w dyskusje. Pacjent myli się, ma trudności z prostymi wydawałoby się czynnościami, wydaje nieracjonalne sądy, nie dlatego, że jest złośliwy czy chce uprzykrzać Opiekunowi życie, ale dlatego, że już inaczej nie potrafi. Stałe wytykanie błędów prowadzi do narastania depresji, flustracji czy agresji Pacjenta. Opiekun Chorego, który będąc w swoim domu chce „iść do domu” nie powinien tłumaczyć, że tutaj jest jego dom bo to tylko eskaluje niepokój podopiecznego. Powinien raczej spróbować odwrócić uwagę np. zaproponować herbatę przed wyjściem, wyjaśnić, że tam aktualnie nikogo nie ma lub w ostateczności wyjść i okrążyć blok. To zwykle pozwala na całkowite rozładowanie napięcia. Jeżeli Chory na wieczorne próby namówienia na kąpiel reaguje agresją, powinno się spróbować zachęcać go do kąpieli w godzinach rannych. Chorzy są znacznie bardziej skłonni dać się namówić do tej czynności rano niż w godzinach wieczornych, kiedy narasta dezorientacja, pobudzenie związane ze zjawiskiem ,,zachodzącego słońca”

Leczenie farmakologiczne

Leczenie przyczynowe nie istnieje – można tylko łagodzić objawy i opóźniać przebieg choroby. W leczeniu objawowym zarejestrowano inhibitory acetylocholinoesterazy do stosowania w stadium wczesnym i umiarkowanym choroby. Spośród leków tej grupy na rynku polskim dostępne są donepezil, rywastygmina i galantamina. W stadium umiarkowanym i zaawansowanym do leczenia zarejestrowano również memantynę, modulatora receptora NMDA. Leki te powinny być stosowane w najwyższej zalecanej i dobrze tolerowanej dawce.

Stosowanie innych leków niż inhibitory i memantyna np. preparatów ginko biloba, estrogen, NLPZ, statyny, kwasy omega-3, nicergolina w celu poprawy funkcji poznawczych nie znajduje uzasadnienia w badaniach klinicznych i nie jest zasadne.

Decyzja co do wyboru leku zależy od własnego doświadczenia i lokalnych zwyczajów. Leczenie inhibitorami i memantyną redukuje ilość i nasienie zaburzeń zachowania. Jeżeli występują nasilone urojenia i/lub halucynacje konieczne jest włącznie neuroleptyków. Powinny być to neuroleptyki nowej generacji (najlepiej kwetiapina lub klozapina). Ważne aby w przypadku leków z tej grupy stosować najmniejsze skuteczne dawki i dokonywać okresowej rewizji konieczności dalszego ich stosowania. W przypadku pobudzenia ruchowego, lęku, występowania agresywnego zachowania, skuteczne mogą być leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, kwas walproinowy) i przeciwdepresyjne (sertralina, citalopram, paroksetyna, fluoksetyna, fluwoksamina).
W zaburzeniach nastroju stosuje się leki przeciwdepresyjne nowej generacji (sertralina, citalopram, paroksetyna, fluoksetyna, fluwoksamina, wenlafaksyna).
U Pacjentów z zaburzeniami snu bardzo ważne jest aby nie stosować benzodwuazepin, które wykazują bardzo niekorzystny wpływ na Chorych z otępieniem, ale wykorzystywać nasenne właściwości leków antydepresyjnych (np. trazodon, mianseryna, mirtazapina) lub neuroleptyki nowej generacji (apotiapina, klozapol, olanzapina) zawsze w najmniejszej skutecznej dawce.

W diagnozowaniu i leczeniu choroby Alzheimera w naszej placówce szczególnie specjalizuje się

Co to jest choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, która zaczyna się zwyrodnieniem i obumieraniem komórek w istocie czarnej mózgu oraz odkładaniem nieprawidłowych białek w obrębie układu nerwowego. W chorobie tej oprócz objawów ruchowych ale występuje wiele objawów pozaruchowych.

Jakie są przyczyny choroby Parkinsona

Przyczyna choroby Parkinsona nie jest znana. Uważa się, że za jej powstanie odpowiedzialne są czynniki genetyczne i środowiskowe. Choroba ma charakter postępujący, obecnie nie można jej wyleczyć, ale można kontrolować objawy choroby, minimalizując jej wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Jakie są objawy choroby Parkinsona

Choroba objawia się w bardzo różny sposób. Częstym objawem jest drżenie kończyn, zwykle asymetryczne. Może dominować ogólne spowolnienie, ograniczenie zakresu i szybkości wykonywanych ruchów. Pacjent może zacząć szurać nogami, mieć zaburzenia równowagi, poczucie, że jedna strona ciała jest słabsza.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu choroby Parkinsona

Rozpoznanie choroby Parkinsona stawia się przez wykluczenie innych chorób, które mogą przebiegać w podobny sposób jak choroba Parkinsona. Służą do tego dane z wywiadu, charakterystyczne objawy kliniczne, reakcja na zastosowane leczenie oraz badania dodatkowe (głownie badanie MR mózgu)

Kto i kiedy powinien zgłosić się do lekarza

Każda osoba która zauważy u siebie, lub której otoczenie zauważy cechy gorszego funkcjonowania ruchowego: spowolnienie, zmianę sylwetki ciała, zaburzenia chodu, równowagi.

Jak się leczy chorobę Parkinsona

Obecnie można skutecznie leczyć objawy choroby Parkinsona. Początkowo jest to farmakoterapia (dostępnych jest wiele leków o różnej skuteczności działania), a w okresie powikłań ruchowych – których rozwój w chorobie Parkinsona jest tylko kwestią czasu – stosuje się farmakoterapię w połączeniu z głęboką stymulacją mózgu. Pacjenci którzy nie kwalifikują się do głębokiej stymulacji mózgu mogą kwalifikować się do leczenia ciągłymi wlewami leków (podawanie leków dożylnie), zmniejszających objawy choroby.

Oferujemy leczenie farmakologiczne pacjentów z chorobą Parkinsona, przygotowanie do zabiegu głębokiej stymulacji mózgu (DBS – deep brain stimulation) oraz prowadzenie pacjentów po zabiegu głębokiej stymulacji mózgu.

W diagnozowaniu i leczeniu choroby Parkinsona w naszej placówce szczególnie specjalizuje się

Możliwość komentowania została wyłączona.